พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์เมื่อยังดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๘ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จไปเปิดรถไฟสายเหนือที่สถานีบ้านพาชี แล้วเสด็จประพาสเมืองลพบุรี มณฑลนครสวรรค์ ในการเสด็จคราวนี้โปรดให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เสด็จประพาสหัวเมืองมณฑลพายัพ จึงเป็นโอกาสที่ทรงพระราชนิพนธ์ลิลิตพายัพในเวลาว่างเมื่อเสด็จถึงที่ประทับแรม
